Ελευθέριος Βενιζέλος, Ο μεγάλος άνθρωπος της Κρήτης 1864-1936

Γέννηση Κρήτης – Βενιζέλος

Ελευθέριος Βενιζέλος – Ο Μέγας Άνθρωπος της Κρήτης

Μόλις δύο χρόνια πριν από το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου το 1864, ένα παιδί γεννήθηκε στις Μουρνιές, ένα χωριό νότια των Χανίων. Ένα από τα έξι παιδιά, ήταν το πέμπτο, που γεννήθηκε από τον Κυριάκο από τις Μουρνιές και τη Στυλιανή, τη μητέρα του, από το Θέρισο. Βαπτισμένος στην εκκλησία του Αγίου Ελευθερίου, βαφτίστηκε Ελευθέριος Βενιζέλος. Κατά την επανάσταση στην Κρήτη το 1866 η οικογένεια αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σπίτι της στις Μουρνιές και να διαφύγει στη Σύρο. Επέστρεψαν στα Χανιά το 1872 όταν ο Ελευθέριος ήταν οκτώ ετών.

Αυτή την ώρα στην Κρήτη επικρατούσε ηρεμία αλλά και χάος. Είναι μια δύσκολη στιγμή για να την περιγράψω απλά. Η επανάσταση στο Αρκάδι είχε καταπνιγεί με κανόνι και μια τεράστια έκρηξη. Στη συνέχεια, το 1869, έγινε μια άλλη επανάσταση και πλέον το τέλος της Τουρκοκρατίας στην Κρήτη άρχισε να μπαίνει στα όνειρα των Κρητικών. Όμως υπήρχε πολύς δρόμος.

Μετά την εξέγερση του 1869, ψηφίστηκε ο «Οργανικός Νόμος» και υποσχόταν πολύ περισσότερο έλεγχο για τους Κρητικούς στην τοπική τους αυτοδιοίκηση καθώς και περισσότερη ελευθερία για την ορθόδοξη εκκλησία. Αλλά καθώς περνούσαν τα χρόνια, το νησί εξακολουθούσε να ελεγχόταν από τους Τούρκους και ο Οργανικός Νόμος έγινε σχεδόν αόρατος. Αυτό δεν μπορούσε να συνεχιστεί. Μέχρι το 1877, παρά τις εκκλήσεις των Κρητών στον Πασά, την Υψηλή Πύλη, οι ηγεμόνες των Οθωμανών διέλυσαν τη Γενική Συνέλευση της Κρήτης και οι χριστιανοί εκπρόσωποι έπρεπε να διαφύγουν στον Αποκόρωνα. Για άλλη μια φορά η Κρήτη βρισκόταν σε αναταραχή.

Η επανάσταση

Στις 27 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους, η ελληνική κυβέρνηση δήλωσε τη στήριξή της σε μια εξέγερση στην Κρήτη. Τον Ιανουάριο του 1878 έγινε συνεδρίαση της Παγκρήτιας Επαναστατικής Συνέλευσης –η μεγαλύτερη στο είδος της που έγινε ποτέ στην Κρήτη– στο χωριό Φρες, ακριβώς ανατολικά της πεδιάδας του Αποκόρωνα. Αυτή την περίοδο, η Τουρκία βρισκόταν σε πόλεμο με τη Ρωσία και δεν ήταν σε θέση να στείλει περισσότερες ενισχύσεις στην Κρήτη.

Στα τέλη Ιανουαρίου 1878, η επανάσταση ξεκίνησε ξανά. Ξεκίνησε από τα δυτικά και σύντομα κάλυψε όλο το νησί. Οι Τούρκοι αγρότες κατέφυγαν στις μεγάλες πόλεις και μέχρι τα τέλη Μαρτίου ολόκληρο το νησί βρισκόταν υπό τον έλεγχο των ανταρτών εκτός από τις κύριες οχυρωμένες πόλεις που μπορούσαν να επιτεθούν μόνο με όπλα πολύ μεγαλύτερα από αυτά που κατείχαν οι Κρήτες.

Με την επιρροή των Βρετανών, οι Τούρκοι συμφώνησαν τελικά σε αυτό που είναι γνωστό ως «Συμφωνία Χαλέππα» του Οκτωβρίου 1878. Περιλάμβανε γενική αμνηστία, ότι τα ελληνικά θα μπορούσαν να είναι η γλώσσα της κυβέρνησης και των δικαστηρίων και ότι ο Γενικός Κυβερνήτης της Κρήτης μπορούσε να είσαι χριστιανός. Έδωσε ακόμη μεγαλύτερη δύναμη στους Κρητικούς καθώς και τους επέτρεψε να δημιουργήσουν τη δική τους Χωροφυλακή. Τους επιτρεπόταν ακόμη και να έχουν τις δικές τους εφημερίδες.

Ο πατέρας του Ελευθέριου Βενιζέλου, Κυριάκος, ήταν έμπορος. Είχε το δικό του υαλοπωλείο στην παλιά πόλη των Χανίων στη σημερινή οδό Χάληδων Νο 7. Η οικογένεια απέκτησε και σπίτι στον ίδιο δρόμο στον αριθμό 56 της οδού Χάληδων. Το 1876 ο Κυριάκος αγόρασε ένα οικόπεδο περίπου 2.000 τετραγωνικών μέτρων στο προάστιο των Χανίων γνωστό ως Χαλέπα.

Την επόμενη χρονιά άρχισε να χτίζει το σπίτι της οικογένειάς του. Ήταν μια μεγάλη διώροφη βίλα που κατέληγε με έναν όμορφο κήπο με λουλούδια και αμπέλια. Σήμερα μπορείτε να δείτε το σπίτι που βρίσκεται στον τουριστικό οδηγό ως η βίλα της οικογένειας Βενιζέλου. Δυστυχώς το 1883, στις Μουρνιές, ο Κυριάκος πέθανε στον τόπο που είχε γεννηθεί.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος συνέχισε τις σπουδές του τόσο στα Χανιά όσο και στην Αθήνα. Το 1887 επέστρεψε στα Χανιά ως πλήρως καταρτισμένος δικηγόρος. Ξεκίνησε την πρακτική του και έζησε στο σπίτι στη Χαλέπα με ό,τι είχε απομείνει από την οικογένειά του. Ανέλαβε την ευθύνη για όλα αυτά. Η μητέρα και οι αδερφές του δούλεψαν σκληρά στον κήπο και έγινε συνεκδότης μιας τοπικής εφημερίδας που ονομαζόταν «Λεύκα Όρη» τα Λευκά Όρη. Γινόταν δημοσιογράφος αλλά και δικηγόρος.

Εν τω μεταξύ, στην Κρήτη η ιστορία εξελισσόταν. Μετά τη Συμφωνία της Χαλεπά υπήρξαν πολλές έντονες πολιτικές διαμάχες και κομματικές ίντριγκες και για μια δεκαετία αυτό συνεχίστηκε. Οι διαφωνίες μεταξύ των δύο κομμάτων, των Καραβανάδων και των Ξυπολιτών, οδήγησαν σε πολιτικό φανατισμό, δίχασαν τον κόσμο και συχνά κατέληγαν σε πράξεις βίας και δολοφονίας. Το 1889 η Γενική Συνέλευση υπέβαλε πρόταση για πολιτική Ένωση με την Ελλάδα. Ένωσις. Αυτή η κίνηση ήταν ενάντια στο νόμο και ισοδυναμούσε με επανάσταση.

Ο Γενικός Κυβερνήτης Σαρτίνσκι διέλυσε τη Γενική Συνέλευση. Ο λαός της Κρήτης ξέχασε την πολιτική του και ζήτησε να ενωθεί με την Ελλάδα. Οι Τούρκοι έβαλαν νέο κυβερνήτη, τον Σακίρ Πασά, ο οποίος επέβαλε στρατιωτικό νόμο. Αυτό δημιούργησε ακόμη περισσότερη βία και λεηλασίες καθώς και τη θανατική ποινή που επιβάλλεται σε καθημερινή βάση. Η Τουρκία ανακάλεσε τη Συμφωνία της Χαλεπά και επανήλθε στον τουρκικό έλεγχο όπως και στο παρελθόν. Υψηλοί φόροι και θρησκευτικές διακρίσεις.

Ο Ελευθέριος Βενιζέλος παντρεύτηκε το πάθος της ζωής του, τη Μαρία Κατελούζου, τον Δεκέμβριο του 1891. Έμεναν στον επάνω όροφο στο σπίτι στη Χαλέπα ενώ τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας στον κάτω όροφο. Ήταν μια εποχή μεγάλης ευτυχίας παρά τον τρελό κόσμο στον οποίο ζούσαν και απέκτησαν δύο γιους, τον Κυριάκο το 1892 και τον Σοφοκλή το 1894. Τότε ξαναχτύπησε η τραγωδία. Η Μαρία, η αγαπημένη του σύζυγος πέθανε από επιλόχειο πυρετό αφού απέκτησαν τον δεύτερο γιο τους.

Ήταν καιρός βαθύ πένθους για τον Βενιζέλο και για το υπόλοιπο της ζωής του, κράτησε τα χαρακτηριστικά πένθιμα γένια και μουστάκι. Ήταν και για εκείνον μια περίοδος βαθιάς κατάθλιψης, αλλά κάπως έτσι, με όλα αυτά που συνέβαιναν γύρω του, βρήκε το έντονο κουράγιο να μπει στη μάχη της κρητικής ιστορίας.

Εισβολή

Το 1897 λύθηκε όλη η κόλαση. Η ελληνική κυβέρνηση έστειλε πλοία να εισβάλουν στην Κρήτη τα οποία αποβιβάστηκαν στο Κολυμπάρι όπου ο διοικητής Τιμολέων Βάσος εξέδωσε δήλωση ότι αναλάμβανε τον έλεγχο της Κρήτης στο όνομα του Βασιλιά των Ελλήνων και ανακοίνωσε την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα ανάμεσα σε ευρεία γιορτή. Η Τουρκία κήρυξε τον πόλεμο στην Ελλάδα.

Μια ή δύο μέρες αργότερα οι Μεγάλες Δυνάμεις του κόσμου, οι Βρετανοί, οι Γάλλοι, οι Ρώσοι και οι Ιταλοί αποφάσισαν να θέσουν πλήρες εμπάργκο και κατοχή του νησιού. Αυτός ο οικισμός σχεδιάστηκε για να πάρει το νησί στη σφαίρα των Μεγάλων Δυνάμεων.

Οι Ιταλοί πήραν την Ιεράπετρα, οι Γάλλοι τη Σητεία, οι Άγγλοι το Ηράκλειο και οι Ρώσοι το Ρέθυμνο. Και οι τέσσερις Δυνάμεις κατέλαβαν τα Χανιά, την πρωτεύουσα. Τα θωρηκτά τεσσάρων χωρών μπήκαν στα Χανιά και πήραν τον έλεγχο. Στο Zorba the Greek του Κατζαντζάκη, ίσως θυμάστε τη Γαλλίδα Hortense που πήγαινε από πλοίο σε πλοίο ευχαριστώντας τους ναύαρχους.

Οι βομβαρδισμοί των τεσσάρων ναυάρχων στις ακτές του Ακρωτηρίου και των Χανίων εξαγρίωσαν τον κόσμο. Κρήτες ύψωσαν την ελληνική σημαία από το λόφο του Προφήτα Ηλία και πυροβολήθηκαν από τα πολεμικά πλοία. Απλώς συνέχισαν να υψώνουν τη σημαία τους ξανά και ξανά μέχρι που στο τέλος οι Βρετανοί σταμάτησαν να βομβαρδίζουν και τους χειροκρότησαν και τους ακολούθησαν όλοι.

Ο κουρασμένος τουρκικός πόλεμος με την Ελλάδα συνεχίστηκε και ανάγκασε τους Έλληνες να ανακαλέσουν τους άνδρες τους στην Κρήτη, έτσι στις 21 Απριλίου, ο Βάσος και οι άνδρες του έφυγαν από το νησί και επέστρεψαν στην Ελλάδα. Η Κρήτη δεν ήταν ακόμη ενωμένη με την Ελλάδα. Όμως η Κρήτη θεωρούνταν πλέον αυτόνομη. Η Γενική Συνέλευση ανασυστάθηκε στην Κρήτη και οι τέσσερις εξουσίες έπρεπε να αποφασίσουν για τον κυβερνήτη του νησιού. Τελικά πρότειναν για Ύπατο Αρμοστή τον Πρίγκιπα Γεώργιο της Ελλάδας.

Μετά από μια εξέγερση στο Ηράκλειο και μια σφαγή πολλών Χριστιανών, συμπεριλαμβανομένων δεκαεπτά Βρετανών στρατιωτών και του Βρετανού Προξένου το 1898, το Βρετανικό Ναυτικό έπλευσε στο Ηράκλειο και τελικά απομάκρυνε ότι είχε απομείνει από τον Τούρκο στρατό. Όλες οι τουρκικές δυνάμεις κατοχής εκδιώχθηκαν από το νησί της Κρήτης και τον Δεκέμβριο του 1898 έφτασε ο κυβερνήτης της Κρήτης πρίγκιπας Γεώργιος της Ελλάδας για να αναλάβει τη θέση του.

Το Εκτελεστικό Συμβούλιο ανέλαβε τη διοίκηση της Κρήτης. Επικεφαλής του Εκτελεστικού Συμβουλίου ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο επίσκοπος Πέτρας Τίτος έγραψε σε μια επιστολή: «τώρα εμείς οι Κρητικοί μπορούμε να αποκαλούμε τους εαυτούς μας με αυτή τη γλυκιά λέξη – ελεύθεροι».

Ελευθερία για την Κρήτη

Για τον Ελευθέριο Βενιζέλο, όμως, αυτή ήταν μόνο η αρχή ενός πολύ δύσκολου δρόμου. Όταν έφτασε ο πρίγκιπας Γεώργιος έγινε δεκτός με ενθουσιασμό από τους Κρητικούς. Μάλιστα έδωσαν το όνομά του στο χωριό Γεωργιόπολη. Η Κρήτη ήταν πλέον ανεξάρτητη χώρα και η σημαία της Κρήτης υψώθηκε στα Χανιά και σε όλο το νησί. Στις 29 Απριλίου 1899 επιλέχθηκε η κρητική κυβέρνηση. Υπουργός Δικαιοσύνης έγινε ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Δούλεψαν σκληρά, εξέδωσαν ένα νόμισμα, τη δραχμή, ίδρυσαν την Τράπεζα Κρήτης και ίδρυσαν μάλιστα το ειδικό νοσοκομείο για λέπρα το 1903 στο νησί της Σπιναλόγκας. Αλλά αυτός ο αρχικός ενθουσιασμός αμαυρώθηκε πολύ από το γεγονός ότι όλες οι πιο ισχυρές θέσεις δόθηκαν σε Αθηναίους συμβούλους του πρίγκιπα Γεωργίου και οι Κρήτες παραμερίστηκαν. Ελάχιστες πραγματικές αποφάσεις επιτρεπόταν να ληφθούν από τους Κρητικούς.

Για τον Ελευθέριο Βενιζέλο αυτό δεν ήταν αρκετά καλό. Υποστήριξε ανοιχτά το δικαίωμα του πρίγκιπα Γεωργίου να πάρει όλες αυτές τις αποφάσεις. Ο Βενιζέλος απολύθηκε από την υπουργική του θέση και έγραψε επίσης μια σειρά από πέντε άρθρα με κριτική στον πρίγκιπα Γεώργιο. Ο Πρίγκιπας θύμωσε και έδιωξε την ελευθερία του Τύπου και άρχισε να κλείνει τις φωνές της αντιπολίτευσης στη φυλακή.

Για άλλη μια φορά άρχισαν οι μουρμούρες και μεταφέρθηκαν σε όλο το νησί. Ο κόσμος μαζεύτηκε γύρω από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τελικά το 1905 ξεκίνησαν την εξέγερση του Θερίσου. Ζήτησαν από τον πληθυσμό να μην λάβει μέρος στις εκλογές και ζήτησαν από την Ένωση να ενωθεί με την Ελλάδα. Εξέδωσαν ακόμη και τα δικά τους γραμματόσημα από το Θέρισο, το χωριό της μητέρας του Βενιζέλου ψηλά σε ένα ορεινό φαράγγι νότια των Χανίων.

Ο ήρωας

Ο Βενιζέλος είχε ήδη ξεκινήσει μια νέα υπηρεσιακή κυβέρνηση από το Θέρισο και η υποστήριξή της εξαπλώθηκε γρήγορα, όχι μόνο στο νησί της Κρήτης, αλλά μεταξύ ισχυρών και συμπαθητικών ανθρώπων της Αθήνας. Έμοιαζε με την αρχή ενός εμφυλίου πολέμου. Ευτυχώς η διαμάχη μπήκε στον κόσμο της διπλωματίας και μετά από αρκετές διαβουλεύσεις με τις Μεγάλες Δυνάμεις και τους Έλληνες, ο πρίγκιπας Γεώργιος εκδιώχθηκε και το 1910 ο Ελευθέριος Βενιζέλος έγινε πρωθυπουργός, όχι της Κρήτης αλλά όλης της Ελλάδας.

Το 1913 ο βασιλιάς της Ελλάδος Κωνσταντίνος, συνοδευόμενος από τον πρωθυπουργό του, Ελευθέριο Βενιζέλο, έφτασε στα Χανιά και τελικά διάβασε την επίσημη διακήρυξη που ενώνει την Κρήτη με την Ελλάδα. Ο κόσμος αγρίεψε. Όλο το νησί είχε τεράστιες γιορτές και αμέτρητα πάρτι και σε όλα το όνομα του Ελευθέριου Βενιζέλου, του αγοριού από τις Μουρνιές των Χανίων, φρυγανίστηκε ξανά και ξανά ως ο σπουδαίος άνθρωπος που ένωσε υπέροχα τους λαούς της Ελλάδας και της Κρήτης για πάντα.

Προβολές: 57